Merhaba sevgili okurlar,
Birçok eski toplumda, insanlar ruhların ve
tanrıların gazabını hak edenlere hastalık ve yıkım verdiğine
inanıyorlardı. Bu bilimsel olmayan algı genellikle milyonlarca olmasa da
binlerce kişinin ölümüyle sonuçlanan feci tepkilere yol açtı.
Justinian'ın
vebasında, Bizans tarihçisi Caesarea Procopius , vebanın (Yersinia pestis
bakterileri), Akdeniz limanları aracılığıyla Bizans İmparatorluğu'na, sonrasında Mısır'a ,kara ve deniz ticaret
yolları aracılığıyla Çin ve kuzeydoğu Hindistan'a doğru yayılımını izledi.
Coğrafya ve ticaretin bu yayılmada oynadığı role
rağmen, Procopius İmparator Justinian salgını suçladı ve bunun ya şeytanın işi
olduğunu ya da Tanrı'nın cezalandırma yollarından biri olduğunu söyledi.Bazı
tarihçiler bu olayın İmparator Justinian'ın Roma İmparatorluğu'nun Batı ve Doğu
kalıntılarını yeniden bir araya getirme çabasını azalttığını ve Karanlık
Çağların başlangıcını işaret edebileceğini ifade etti.
Neyse ki, insanlığın hastalığın nedenleri
hakkındaki anlayışı gelişti ve bu, yavaş ve eksik de olsa modern pandemik
hastalıklara verilen yanıtta ciddi bir iyileşme ile sonuçlandı.
Hastalıklar ilk günden beri insanlığı rahatsız
etti. Bununla birlikte, tarımsal topluluklara belirgin bir kayma olana
kadar, bu hastalıkların ölçeği ve yayılması dramatik bir şekilde artmadı.
Yaygın ticaret, bu tür salgınları hızlandıran insan
ve hayvan etkileşimleri için yeni fırsatlar yarattı. Sıtma, tüberküloz,
cüzzam, grip, çiçek hastalığı ve diğerleri ilk olarak bu ilk yıllarda ortaya
çıktı.
Medeniyetlerin gelişmesi - daha büyük şehirler,
daha egzotik ticaret yolları ve farklı insan, hayvan ve ekosistem popülasyonlarıyla
artan temasla - pandemilerin ortaya çıkması daha olası hale geldi.
Pandemi Nedir?
Pandemi; dünyada birden fazla
ülkede veya kıtada, çok geniş bir alanda yayılan ve etkisini gösteren salgın
hastalıklara verilen genel isimdir.
Enfeksiyondan korunma ve
kontrol önlemlerini uygulayarak; enfeksiyonun toplumda yayılmasını azaltmak ve
böylece pandeminin erken dönemlerinde enfekte olacak kişi sayısını ve pandemi
nedeniyle ortaya çıkacak vakaları azaltmak mümkündür.
İşte zamanla meydana gelen bazı büyük pandemilerden
bazıları:
|
AD
|
Zaman
Periyot
|
Tip / İnsan öncesi ana konakçı
|
Ölüm Miktarı
|
|
Antonine Veba
|
165-180
|
Çiçek hastalığı veya kızamık olduğuna inanılıyor
|
5M
|
|
Japon çiçek hastalığı salgını
|
735-737
|
Variola major virüsü
|
1M
|
|
Justinian Veba
|
541-542
|
Yersinia pestis bakteri / Sıçanlar, pire
|
30-50m
|
|
Kara Ölüm
|
1347-1351
|
Yersinia pestis bakteri / Sıçanlar, pire
|
200M
|
|
Yeni Dünya Çiçek Hastalığı Salgını
|
1520 - sonrası
|
Variola major virüsü
|
56m
|
|
Londra Büyük Veba
|
1665
|
Yersinia pestis bakteri / Sıçanlar, pire
|
100.000
|
|
İtalyan vebası
|
1629-1631
|
Yersinia pestis bakteri / Sıçanlar, pire
|
1M
|
|
Kolera Salgınları 1-6
|
1817-1923
|
V. cholerae bakterileri
|
1 M +
|
|
Üçüncü Veba
|
1885
|
Yersinia pestis bakteri / Sıçanlar, pire
|
12 milyon (Çin ve Hindistan)
|
|
Sarıhumma
|
1800'lerin sonu
|
Virüs / Sivrisinekler
|
100.000-150.000 (ABD)
|
|
Rus gribi
|
1889-1890
|
H2N2 olduğuna inanıldı (kuş kaynaklı)
|
1M
|
|
İspanyol gribi
|
1918-1919
|
H1N1 virüsü / Domuzlar
|
40-50m
|
|
Asya Grip
|
1957-1958
|
H2N2 virüsü
|
1.1M
|
|
Hong Kong Grip
|
1968-1970
|
H3N2 virüsü
|
1M
|
|
HIV / AIDS
|
1981'den bu
|
Virüs / Şempanzeler
|
25-35M
|
|
Domuz Gribi
|
2009-2010
|
H1N1 virüsü / Domuzlar
|
200,000
|
|
SARS
|
2002-2003
|
Coronavirus / Yarasalar, Civets
|
770
|
|
Ebola
|
2014-2016
|
Ebolavirüs / Vahşi hayvanlar
|
11.000
|
|
MERS
|
2015-Bugün
|
Coronavirus / Yarasalar, Develer
|
850
|
|
COVID-19
|
2019-Bugün
|
Coronavirus - Bilinmiyor (muhtemelen pangolinler)
|
51.400 (Johns Hopkins Üniversitesi tahmini 12:00 PT,
02 Nisan 2020)
|
Not:
Yukarıda listelenen ölüm ücreti sayılarının çoğu, mevcut araştırmaya dayalı en
iyi tahminlerdir. Gibi bazı, Justinianus
Veba ve Domuz Gribi ,
yeni kanıtlara dayanarak tartışmaya tabidir.
Görüldüğü gibi insanlar
dünyaya yayıldıkça bulaşıcı hastalıklar da yayılıyor. Bu modern çağda bile
salgınlar neredeyse devam etmekte, ancak her salgın Coronavirüs'ün (COVID-19)
sahip olduğu gibi pandemik seviyeye ulaşmaz.
Koronavirüsler
soğuk algınlığı ve diğer üst solunum yolu enfeksiyonlarının oldukça yaygın bir
nedenidir. "Koronavirüs hastalığı 2019" un kısaltması olan COVID-19,
Dünya Sağlık Örgütü tarafından bu yeni tanımlanmış koronavirüsün neden olduğu
hastalığa verilen resmi isimdir.COVID-19'a neden olan virüsün hızla yayılması,
dünya çapında alarm vermiştir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) hızla yayılan
koronavirüs hastalığını salgın ilan etti ve dünyadaki ülkeler şu günlerde artan
vaka sayısı ile boğuşuyor. ABD'de, koronavirüsün yayılmasını yavaşlatmak
için sosyal mesafelendirmeyi oluşturdu. Bu arada, bilim adamları
potansiyel tedavileri araştırıyor ve yeni terapileri ve aşıları test etmek için
klinik araştırmalara başladı. Ve hastaneler, artan sayıda enfekte hastayı
tedavi edebilmek için canla başla çalışıyor.
BELİRTİLER
Yaygın
semptomlar :
- ateş
- yorgunluk
- Kuru
öksürük.
Diğer
semptomlar :
- nefes
darlığı
- Ağrı
ve sızılar
- boğaz
ağrısı
- ve
çok az insanda da ishal, bulantı
veya burun akıntısı
İnsanların en çok
korktukları COVID-19'un semptomlarından biri olan nefes darlığıdır. Bu ne
anlama geliyor?
·
Nefes darlığı, beklenmedik bir şekilde nefes alamama
veya nefes darlığı hissi anlamına gelir. Fakat ne zaman nefes darlığı
hakkında endişelenmelisiniz? Endişe verici olmayan geçici nefes darlığı
örnekleri vardır. Örneğin, panik atağınız varsa ya da zaten telaşlı
biriyseniz nefes darlığınız olması
normaldir ve sakinleştiğinizde gider.
·
Bununla birlikte, geçmeyen bir nefes darlığınız varsa
veya nefes almakta sorun yaşadığınızı fark ederseniz, mutlaka doktorunuzu aramanız
gerekir. Bu, COVID-19 olsanız da olmasanız da yapmanız gereken bir şey
zaten.
·
Bu arada, nefes darlığı tek semptomunuzsa, öksürük
veya ateş olmadan, COVID-19'dan başka bir sorununuz da olabilir.
Koku alma hissinin azalması COVID-19
belirtisi midir? Koku alma duyumu kaybedersem ne yapmalıyım?
Yapılan çalışmaların sonucunda bulunan kanıtlar, tıbbi olarak anozmi
olarak bilinen koku duyusunun kaybının COVID-19'un bir belirtisi olabileceğini
düşündürmektedir. Bu şaşırtıcı değil, çünkü viral enfeksiyonlar koku
duyusu kaybının önde gelen nedenidir ve COVID-19 virüs kökenli bir hastalıktır.
Birleşik Krallık'ta bir grup
kulak, burun ve boğaz uzmanı tarafından yazılan bir açıklama, Almanya'da, teyit
edilen her üç COVID-19 vakasından ikisinde koku kaybı olduğunu
bildirdi; Güney Kore'de, COVID-19 pozitif çıkan, hafif semptomları olan
kişilerin% 30'u ana semptomları olarak anozmi bildirmiştir.
22 Mart 2020’de Amerikan Kulak Burun Boğaz-Baş ve Boyun Cerrahisi
Akademisi, insanları olası test veya kendi kendine izolasyon için taramak için
kullanılan COVID-19 semptomları listesine anosminin eklenmesini önerdi.
COVID-19'a ek olarak, koku kaybı alerjilerin yanı sıra soğuk algınlığına
neden olan rinovirüsler de dahil olmak üzere diğer virüslerden
kaynaklanabilir. Yani anozmi tek başına COVID-19 olduğu anlamına
gelmez. COVID-19'lu kişilerde ne kadar yaygın anozminin olduğu, enfeksiyon
kokusu kaybından sonra hangi noktada ve COVID-19'un neden olduğu koku kaybının
alerjilerin neden olduğu koku kaybından nasıl ayırt edileceği hakkında daha
kesin cevaplar almak için çalışmalar yapılmaktadır.
Bir kişinin virüse maruz kalması
ile semptom göstermeye başlaması arasında geçen süre ne kadardır?
Son zamanlarda yayınlanan araştırmalar, ortalama olarak, semptomun
başlamasına (inkübasyon süresi olarak bilinir) kadar geçen sürenin yaklaşık beş
ila altı gün olduğunu bulmuştur. Bununla birlikte, çalışmalar semptomların
temastan üç gün sonra 13 gün sonra ortaya çıkabileceğini göstermiştir. Bu
bulgular CDC'nin kendi kendine karantina önerisini ve temastan sonraki 14 gün
boyunca semptomların izlenmesini zorunlu kılıyor.
Koronavirüs nasıl yayılır?
Koronavirüsün esas olarak kişiden kişiye yayıldığı
düşünülmektedir. Bu, birbirleriyle yakın temas halinde olan insanlar
arasında olabilir. Enfekte bir kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında
üretilen damlacıklar, yakındaki insanların ağızlarına veya burunlarına inebilir
veya akciğerlerine ulaşabilir.
Koronavirüs ayrıca enfekte olmuş yüzeyler veya nesnelerle temastan da
yayılabilir. Örneğin, bir kişi üzerinde virüs bulunan bir yüzeye veya
nesneye ve sonra kendi ağzına, burnuna veya gözlerine dokunarak COVID-19'u
alabilir.
COVID-19 ne kadar ölümcül?
Cevap, ölüm oranına (enfekte olanlar arasında ölüm riskine) veya toplam
ölüm sayısına bakmanıza bağlıdır. İnfluenza şimdiye kadar hem grip hem de
ABD'de bu grip mevsiminde COVID-19'dan çok daha fazla ölüme neden oldu. Bu
yüzden aslında grip daha büyük bir tehdittir.
Ölüm oranı ile ilgili olarak, pandemik koronavirüs enfeksiyonu
(genellikle yaklaşık% 1 olarak tahmin edilmektedir) ile ölüm riskinin SARS
(yaklaşık% 11) ve MERS (yaklaşık% 35) için olduğundan daha az olduğu
görülmektedir, ancak muhtemelen mevsimsel grip riskinden daha yüksektir
(ortalama yaklaşık% 0.1).
Şimdiye kadar bilinen en önemli şey ölüm riskinin büyük ölçüde yaşınıza
ve genel sağlığınıza bağlı olduğudur. Çocuklar çok düşük ciddi hastalık ve
ölüm riski altında gibi görünmektedir. Yaşlı yetişkinler ve sigara içen
veya diyabet, kalp hastalığı veya akciğer hastalığı gibi kronik hastalıkları
olanlarda ölümcül olabilen pnömoni (zatürre) gibi komplikasyon gelişme şansı daha
yüksektir.
Sıcak hava COVID-19'un patlak
vermesini durduracak mı?
Soğuk algınlığı ve grip gibi bazı virüsler, hava soğuk olduğunda daha
fazla yayılır. Ancak daha sıcak aylarda bu virüslerle hastalanmak hala
mümkündür. Şu anda, hava ısındığında COVID-19'un yayılımının azalıp azalmayacağı
bilinmemektedir.
Koronavirüs ne kadar süre havada
kalabilir?
Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü Viroloji Laboratuvarı
tarafından Hamilton, Montana'daki Intramural Araştırma Bölümü'nde yapılan bir
çalışma bu sorunun yanıtlanmasına olanak sağlamaktadır. Araştırmacılar
koronavirüslerin havada kalma süresini bulmak için nebülizör kullandılar ve bu virüslerin
havada üç saate kadar kalabileceğini buldular. Çalışmanın
sonuçları 17 Mart 2020'de New England Journal of Medicine'de yayınlandı.
COVID-19'a neden olan
koronavirüs yüzeylerde ne kadar süre hayatta kalabilir?
Son zamanlarda yapılan bir çalışmada, COVID-19 koronavirüsün bakır
üzerinde dört saate, kartonda 24 saate kadar ve plastik ve paslanmaz çelik
üzerinde iki ila üç güne kadar yaşayabildiği bulundu. Araştırmacılar
ayrıca, bu virüsün düşmeden önce üç saate kadar havada damlacık olarak
kalabileceğini buldular.
Güneş ışığının, sıcak veya soğuğun ve farklı koşulların bu virüslerin hayatta kalma
sürelerini nasıl etkileyebileceği tam olarak bulunmuş değil.
Sık temas edilen yüzeyleri ve nesneler genellikle sayaçlar, masa
tablaları, kapı kolları, banyo armatürleri, tuvaletler, telefonlar, klavyeler,
tabletler ve başucu masalarıdır.
Buna ek olarak, alışveriş paketlerini getirdikten sonra veya markete
veya enfekte olmuş yüzeylerle temas etmiş olabileceğiniz diğer yerlere gittikten
sonra ellerinizi sabun ve suyla 20 saniye yıkayın.
Çin'den gelen paketleri kabul
etmeli miyim?
Çin'den gelen paketlerin koronavirüs barındırdığından şüphelenmek için
hiçbir neden yoktur. Unutmayın, bu grip benzeri bir solunum
virüsüdür. Grip mevsiminde Çin'den paket almayı
bırakmıyoruz. COVID-19'a neden olan virüs için de aynı mantığı takip etmeliyiz.
Başkaları tarafından işlenen
veya hazırlanan yiyecekleri yiyerek koronavirüsü yakalayabilir miyim?
Hala yeni koronavirüsün bulaşma yollarını keşfediyoruz. Enfekte bir
kişi tarafından ellenen veya hazırlanan yiyeceklerle yayılıp yayılamayacağı kanıtlanmamıştır,
ancak yine de tedbirli olmakta fayda var.
Her ne kadar, yeni koronavirüs, öksürme veya hapşırma sonrası havadaki
damlacıklar da dahil olmak üzere üst solunum sekresyonları tarafından yayıldığı
bilinen bir solunum virüsü olsa da, COVID-19'a neden olan bu virüs bazı insanların dışkısında da tespit
edilmiştir. Bu nedenle, şu anda enfeksiyonun, ellerini iyice yıkamamış
enfekte bir kişi tarafından gıda yoluyla bulaşma olasılığını göz ardı
edemeyiz. Yemeğiniz sıcaksa, virüs muhtemelen pişirme esnasında ölmüştür. Bu
salata,sandviçya da çiğ et gibi pişmemiş yiyeceklere özellikle dikkat etmemiz
anlamına gelir.
Grip’te ölüm oranı şimdiye kadar
COVID-19'dan daha fazla fazla.O zaman COVID-19 için neden bu kadar
endişeliyiz? Gripten ölümleri önlemeye daha fazla odaklanmamız gerekmez
mi?
Grip konusunda endişelenmekte haklıyız. Neyse ki, COVID-19
virüsünün yayılmasını önlemeye yardımcı olan aynı önlemler ; sık ve kapsamlı el
yıkama, yüzünüze dokunmamak, bir dokuya veya dirseğe öksürmek ve hapşırmak,
hasta olan insanlardan kaçınmak ve hasta insanlardan uzak durmak , grip
yayılmasına karşı korumaya da yardımcı olur.
Grip olursanız, doktorunuz hastalığınızın şiddetini azaltabilen ve
süresini kısaltabilen antiviral bir ilaç verebilir. Ancak şu anda
COVID-19'u tedavi etmek için antiviral bir ilaç mevcut değildir.
Grip aşısı olmalı mıyım?
Grip aşısı sizi COVID-19 ‘a karşı korumaz, ancak yanlış bir fikir de
değildir. Bu şekilde mevsim gribi
geçirme şansını azaltır. Aşı, grip olmanızı engellemese bile, şiddetli
semptom yaşama olasılığını azaltabilir. Fakat yine de grip aşısı sizi
koronavirüse karşı korumaz.
İyileştirici plazma nedir? COVID-19
hastalarına nasıl yardımcı olabilir?
İnsanlar COVID-19'ü atlatıp iyileştiğinde, kanları vücutlarının
koronavirüs ile savaşmak ve iyileşmelerine yardımcı olmak için ürettiği
antikorları içerir. Antikorlar, kanın bir bileşeni olan plazmada bulunur.
İyileştirilmiş plazma ( tam anlamıyla iyileşmiş hastalardan alınan
plazma ) kızamıktan çocuk felci, suçiçeği ve SARS'a kadar çeşitli hastalıkları
tedavi etmek için 100 yıldan fazla bir süredir kullanılmaktadır. Mevcut
durumda, iyileşmiş bir hastadan antikor içeren plazma COVID-19 hastası olan bir
hastaya transfüzyon yoluyla verilir. Donör antikorlar, hastanın
hastalıklarla savaşmasına yardımcı olur, hastalık süresini kısaltır veya
hastalığın şiddetini azaltır.
Her ne kadar iyileştirilmiş plazma yıllardır kullanılıyor olsa da
,COVID-19'u tedavi etmede ne kadar etkili olduğu hakkında çok fazla şey
bilinmemektedir. Çin'den gelen başarılı raporlar var, ancak herhangi bir
randomize, kontrollü çalışma (araştırma çalışmaları için altın standart)
yapılmış değil. Uzmanlar ayrıca hastalık sırasında plazma vermek için en
uygun zamanı henüz bilmiyorlar.
24 Mart 2020’de FDA, COVID-19 olan
hastalarda iyileştirici plazmanın kullanılmasına
izin vermeye başladı. Bu tedavi hala deneysel olarak kabul edilmektedir.
Kimler COVID-19 için plazma bağışlayabilir?
Plazma bağışlamak için, bir kişinin birkaç kriteri karşılaması
gerekir. Öncelikle COVID-19 testinin pozitif çıkmış olması, iyileşmiş
olması , 14 gün boyunca hiçbir semptomları olmaması, şu anda COVID-19 için
negatif test etmeleri ve plazmalarında yeterince yüksek antikor seviyelerine
sahip olmaları gerekir. Bir donör ve hasta aynı zamanda uyumlu kan
türlerine sahip olmalıdır. Plazma bağışlandıktan sonra HIV gibi diğer
bulaşıcı hastalıklar için taranır.
Her donör bir ila üç hastayı tedavi etmek için yeterli plazma
üretir. Plazma bağışında bulunmak, donörün bağışıklık sistemini
zayıflatmamalı veya donörü virüsle yeniden enfekte olmaya daha duyarlı hale
getirmemelidir.
COVID-19 hastalarını tedavi etmek için yüksek doz C
vitamini kullanıldığını duydum. Gerçekten işe yarıyor mu? COVID-19
virüsüyle enfeksiyonu önlemek için C vitamini almalı mıyım?
Kritik olarak COVID-19 olan bazı hastalar, iyileşmeyi hızlandıracağı
umuduyla yüksek dozlarda intravenöz (IV) C vitamini ile tedavi
edilmiştir. Bununla birlikte, COVID-19 enfeksiyonu için işe yaradığına
dair açık veya ikna edici bir bilimsel kanıt yoktur ve bu yeni enfeksiyon için
tedavinin standart bir parçası değildir. Çin'de, bu tedavinin şiddetli
COVID-19 hastaları için yararlı olup olmadığını belirlemek için bir çalışma
devam etmektedir; sonuçların sonbaharda çıkması bekleniyor.
Yüksek doz IV C vitamininin
enfeksiyonları yok etmede yardımcı olabileceği fikri yeni
değildir. 2017 ‘de yapılan bir
çalışma , yüksek doz IV C vitamini tedavisinin (tiamin ve
kortikosteroidlerle birlikte), tehlikeli derecede düşük kan basıncına ve organ
yetmezliğine neden olan bir enfeksiyon türü olan sepsisli insanlar arasında
ölümleri önlediğini ortaya koydu. Geçen yıl
yayınlanan başka bir çalışma akciğerlerin
sıvı ile doldurduğu sepsis ve akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS) olan ciddi
enfeksiyonlu hastalar arasında yüksek doz C vitamini infüzyonlarının etkisini test
etti. Çalışmada C vitamini tedavisinin ilk dört günü içinde kişi düzelmese
de, tedavi edilen hastalar arasında 28 günde daha düşük bir ölüm oranı
vardı.
Önleme ile ilgili olarak, C
vitamini almanın COVID-19'a neden olan koronavirüs ile enfeksiyonu önlemeye
yardımcı olacağına dair bir kanıt yoktur. Standart C vitamini dozları genellikle
zararsız olsa da, yüksek dozlar bulantı, kramplar ve böbrek taşı riskinde artış
gibi bir dizi yan etkiye neden olabilir.
Antiviral ilaç remdesivir COVID-19 tedavisinde
etkili midir?
Tüm dünyadaki bilim adamları, diğer viral enfeksiyonları tedavi etmek
için daha önce geliştirilen ilaçların COVID-19'a neden olan yeni koronavirüse
karşı etkili olup olmadığını test ediyorlar.
Çok dikkat çeken bir ilaç, antiviral ilaç remdesiviridir. Çünkü
COVID-19'a neden olan koronavirüs, SARS ve MERS hastalıklarına neden olan
koronavirüslere benzer ve laboratuvar ve
hayvan çalışmalarından elde edilen kanıtlar, remdesivir'in bu virüslerin
vücuttaki çoğalmasını ve yayılmasını sınırlandırmaya yardımcı olabileceğini
düşündürmektedir. Özellikle, her üç virüsün de uyuşturucular tarafından
hedeflenebilecek kritik bir kısmı vardır. Virüsün yeniden üretmesi gereken
önemli bir enzimi yapan bu kritik kısım, üç koronavirüste de hemen hemen
aynıdır; SARS ve MERS'e neden olan virüslerde bu hedefe başarıyla ulaşan remdesivir
gibi ilaçların COVID-19 virüsüne karşı çalışması muhtemeldir.
Remdesivir, Ebola virüsünün neden olduğu hastalık da dahil olmak üzere
diğer bazı ciddi viral hastalıkları tedavi etmek için
geliştirilmiştir. Koronavirüsün kendi kendini çoğaltma ve kopyalama
yeteneğini engeller.Böylece diğer hücrelere ve vücudun diğer kısımlarına
yayılamaz ve enfekte eden kopyalar yapamaz.
Remdesivir, SARS ve MERS'e neden olan koronavirüslerin hücrelerini
enfekte etme yeteneğini engeller. İlaç ayrıca hayvanlardaki bu
koronavirüslerin tedavisinde etkiliydi: vücuttaki virüs miktarında bir azalma
ve ayrıca virüsün neden olduğu akciğer hastalığında bir iyileşme vardı.
Remdesivir, Ocak 2020'de Washington eyaletinde meydana gelen ilk
COVID-19 vakasında kullanıldı. Hasta ağır hastaydı, ancak hayatta
kaldı. Tabii ki, bir hastada deneyim ilacın etkili olduğunu kanıtlamaz.
Çin'de iki büyük randomize klinik çalışma devam etmektedir. İki
çalışma 700'den fazla hastayı kaydedecek ve ilacın COVID-19'un tedavisinde
etkili olup olmadığı sorusuna kesin olarak cevap verecek. Bu çalışmaların
sonuçları Nisan veya Mayıs 2020'de bekleniyor. Harvard'a bağlı birkaç hastanede
dahil olmak üzere Amerika Birleşik Devletleri'nde de çalışmalar devam
ediyor. Klinik çalışmaların etkili ve güvenli olduğunu gösterdiğini varsaysak
da , ilacın kullanım için ne zaman onaylanabileceğini ve üretilebileceğini
tahmin etmek imkansız.
Klorokin ve hidroksiklorokin, COVID-19'un
tedavisinde etkili midir?
Son zamanlarda, diğer hastalıkları tedavi etmek için onlarca yıldır varolan
iki ilacın (klorokin ve hidroksiklorokin) de COVID-19'un tedavisinde etkili
olup olmadığı konusunda önemli tartışmalar olmuştur.
İlaçlar öncelikle sıtmayı ve sistemik lupus eritematozus (lupus) ve
romatoid artrit dahil olmak üzere çeşitli enflamatuar hastalıkları tedavi etmek
için kullanılır. Hiçbir ilaç tamamen güvenli değildir, ancak bu ilaçlar
COVID-19'u tedavi etmek için birkaç gün boyunca kullanıldığında oldukça
güvenlidir. Ayrıca ucuzdur, zaten yerel ilaç mağazalarımızda mevcuttur ve
nispeten yan etkileri yoktur.
Her iki ilacın da laboratuvar ortamında COVID-19 virüsünü öldürdüğüne
dair güçlü kanıtlar var. İlaçlar iki mekanizma ile çalışıyor. İlk
olarak, virüsün kendini hücreye bağlamasını, virüsün hücreye girmesini ve
içinde çoğalmasını engelliyor. İkincisi, virüs hücrenin içine girmeyi
başarırsa, ilaçlar çoğalmadan önce onu öldürüyor.
Ancak’’ ilaçlar COVID-19 olan insanlarda işe yarıyor mu? ‘’sorusuna
cevap almak için çalışmalar devam etmektedir, ancak 24 Mart 2020 itibariyle
sadece iki tanesi ön sonuç vermiştir.
Şubat 2020'de yayınlanan bir rapor, Çin'de COVID-19 olan 100'den fazla
hastada klorokin kullanıldığını iddia etti. Bilim adamları, sonuçlarının,
klorokinin pnömoninin kötüleşmesini önlemede, akciğer görüntüleme bulgularını
iyileştirmede, virüsü vücuttan ortadan kaldırmada ve hastalığın süresini
kısaltmada kontrol tedavisinden daha üstün olduğunu gösterdiğini belirtti.
Bu iddialar heyecan vericidir. Ancak rapor, iddiaları destekleyen
neredeyse hiçbir delil sunmamıştır. Her şeyden önce, bu araştırma
çalışmaları için altın standart olan randomize bir çalışma değildi. İkincisi, pnömoninin
ne kadar şiddetli olduğuna veya akciğer grafileri veya BT taramalarındaki
bulguların gerçekten iyileşip iyileşmediğine dair bir kanıt sunulmamıştır. Üçüncüsü,
ilacın virüsü yok ettiğini iddia etseler de, tedaviden sonra virüs
seviyelerinin ne olduğunu rapor etmediler. Kısacası, elle tutulur bir kanıt yok.
Başka bir çalışma, COVID-19'un
sert vurduğu bir bölge olan güney Fransa'da bir grup bilim adamı tarafından
gerçekleştirildi. Bu da randomize bir çalışma değildi. Bunun yerine,
bilim adamları hidroksiklorokin alan 26 hastayı almayan 16 hasta ile
karşılaştırdı: altı gün sonra, ilaç alanların % 70'inde virüs vücutlarından
gitti, almayanların ise sadece% 12.5'i. İlaç çok etkili görünse de ,
çalışma bundan emin olunamayacak kadar yetersizdi. Çalışma ayrıca,
tedaviyi alan kişilerin uzun süreli bir hastalık veya ölüme karşı korunduğunu
söylemek için de yetersizdi.
Hala devam eden birçok çalışma var ve birkaç ay içinde daha sağlam cevaplarımız
olacağını düşünüyorum.
Nasıl korunabilirim?
Tüm solunum yolu infeksiyonlarından korunmada benzer
önlemler geçerlidir:
-
Eller sabunla en az 20 saniye boyunca düzenli olarak
yıkanmalıdır. Eğer su ve sabun yoksa alkol temelli dezenfektan solüsyonlar
kullanılabilir.
-
Her durumda, olabildiğince, yıkanmamış ellerle
gözlere, buruna ya da ağıza dokunmaktan kaçınılmalıdır.
-
Enfeksiyonu olan kişilerle yakın temastan
kaçınılmalıdır.
Hastaların mümkün olduğunca evden çıkmamaları, öksürürken
ya da hapşırırken ağız ve burunlarını mümkünse kâğıt mendille kapatıp, mendili
çöp kutusuna atmaları gereklidir. Kâğıt mendil yoksa ağız ve burunlarını
kollarının iç yüzüyle örtmeleri önerilir (bu şekilde ellerinin daha temiz
kalması ve virüsün el teması yoluyla yayılmasının önlenmesi amaçlanır). Hasta kişilerin
maske takması da virüsün saçılmasını ve bulaşmayı azaltmaktadır.
Hasta kişinin elle temas ettiği yüzeylerin düzenli
olarak temizlenmesi önerilir. Bu yüzeylerin temizliğinde kullanılan klorheksidin,
biguanidler gibi dezenfektan maddeler bazı astım hastalarında bronşlarda
daralmayı tetikleyebilir. Bu nedenle astımlı hastalar yüzey temizleyici olarak
bu tür maddelerden kaçınmalıdır.
Koronavirüslere yönelik bir aşı bulunmamaktadır.
Ancak, Çin hükümeti, salgının erken döneminde etken virüsün genetik yapısını
belirlemiş ve dünyadaki bilim merkezleriyle paylaşmıştır. Dolayısıyla, bir aşı
geliştirme çabası üç ülkede (Çin, A.B.D. ve İngiltere) başlamıştır. Ancak
herhangi bir aşının insanların kullanımına sunulması en az 6 aylık bir süre
gerektirmektedir.
Enfeksiyona yakalanırsam nasıl tedavi olabilirim?
Önceden de belirtildiği gibi, İnfluenza virüsü
dışındaki solunum virüslerine etkili herhangi bir ilaç bulunmamaktadır. Bu
nedenle yalnızca yakınmalarını hafifletmeye yönelik ağrı kesici, ateş düşürücü
gibi ilaçlar kullanılabilir.
Ateşi 48 saat içinde düşme belirtisi göstermeyen ya da
solunum sıkıntısı (nefes darlığı) olan kişilerin hızla bir sağlık merkezine
başvurması gereklidir.
Solunum fizyoterapisi Covid-19 tedavisinde etkili midir?
Covid 19 kişide pnömoniye yani zatürreye sebep olabilmekte ve buna bağlı
olark akciğerler işlevini tam görememektedir.Biriken balgam ve oluşan nefes
darlığı en büyük sorunlardan biridir.Nefes darlığının ve sekresyonun vücuttan
atılmasının,artmış solunum işi, artmış oksijen tüketiminin fizyoterapi
yöntemleriyle düzeltildiği saptanmıştır.Solunum fizyoterapi uygulamalarını
popüler kültürdeki nefes egzersizleriyle ya da uygulayıcı olan
fizyoterapistleri de nefes koçlarıyla karıştırmamak gerekir.Solunum
fizyoterapisinde hedef akciğeri temizlemek ve buna bağlı kişiyi fonksiyonel
olarak hayatta tutmaktır.
Solunum egzersizleri gevşeme
egzersizleri, solunumun kontrolü, sekresyonların mobilizasyonu gibi yöntemleri
içerir. Nefes darlığının azaltılması, iyi ventile olmayan akciğer ünitelerinin
ventilasyona katılmasının sağlanması ve solunum kaslarının daha etkin bir biçimde
kullanılmasını sağlamakta yararlıdır. Solunum kaslarının gevşetilmesi için
hastanın baş, boyun, gövde ve uzuvların fleksiyon durumunda bulunmasını sağlayan
pozisyonlar öğretilir .
Balgamın dışarı çıkarılması vibrasyon, perküsyon, postüral drenaj gibi tekniklerle sağlanır ve kesinlikle
bir fizyoterapistin yardımına gerek vardır.
Koronavirüs
salgını ve çocuklar
Çocukların yaşamları bu salgın nedeniye alt üst oldu. Okulların
kapatılması ve oyunların iptal edilmesi çocukları bizler gibi eve kapatırken
psikolojilerini de olumsuz etkilemiştir. Virüsle beraber sağlık ve sosyal
çevre davranışları da yeniden şekillenmek zorunda kalmıştır.
Çocukların COVID-19'a neden olan virüse karşı bağışıklığı
var mıdır?
Çok küçük çocuklar da dahil olmak üzere tüm çocuklarda COVID-19’a yakalanabilir. Bununla birlikte, çocuklar bu durumu düşük dereceli ateş, yorgunluk ve
öksürük gibi daha hafif semptomlarla yaşar. Bazı çocukların ciddi
komplikasyonları olabilir ama bu çok nadir bir durumdur. Farklı sağlık
sorunları olan çocuklar ağır hastalık riski altında olabilir.
Ebeveynler şu anda bebeklerine aşı vurdurmalı mı? Peki
ya aşı olan bebekler ve çocuklara ne olur?
Bebekler ve küçük çocuklar (özellikle 6 aylık ve daha küçük bebekler)
için erken aşı yaptırmanın önemli faydaları vardır. Bağışıklık
sistemlerinin savunmasız olduğu bir zamanda ölümcül olabilecek pnömokok ve
boğmaca gibi enfeksiyonlardan korunmalarına yardımcı olur.
Yapılacak en iyi şey doktorunuzdan bilgi almaktır. Çocukları
güvende tutmak için ne gibi önlemler aldıklarını doktorunuzdan öğrenebilirsiniz
ve sadece çocuğunuzun sağlık durumu değil, aynı zamanda çevrenizde virüsün ne
kadar yayıldığını ve buna maruz kalıp
kalmadığınızı da konuşabilirsiniz.
Bu salgın sırasında çocuğunuzu ne zaman doktora getirmeniz
gerekir?
Acil olmayan her durum için doktor randevusu ileri bir tarihe ertelenmelidir. Bu, 2
yaşın üzerindeki sağlıklı çocuklar için yapılan kontrolleri de içerir. Doktorunuz,
nelerin bekleyebileceği ve ne zaman yeniden programlanacağı konusunda size bilgi
verecektir. Ayrıca birçok hastane telefon veya teletıp ziyaretleri
sunmaktadır .
Bununla birlikte, bazı şeyler, aşağıdakiler dahil olmak üzere yüz yüze
randevu gerektirir:
·
Solunum güçlüğü çeken bir çocuk, önemli ağrı, olağandışı
uyku hali, düşmeyen yüksek ateş veya ciddi olabilecek hastalık veya
yaralanma.
·
Kanser,
böbrek hastalığı veya romatolojik hastalık gibi ciddi bir tıbbi durum için
sürekli tedavi gören çocuklar.
·
Aşıya ihtiyaç duyan ve büyümelerini kontrol ettiren
çok küçük çocuklar için yapılan kontroller.
·
Belirli sağlık sorunları olan çocuklar için
kontroller ve ziyaretler. Bu, akciğerleri dinlenmesi gereken solunum
problemleri olan çocukları, bağışıklık sistemlerini korumak için aşılara
ihtiyaç duyan çocukları, kan basıncı çok yüksek olan çocukları, kilo almayan
çocukları, yaralanma sonucu dikişe ihtiyaç duyan çocukları veya tekrar kontrol
edilmesi gereken anormal kan testi sonucu olan çocuklar.
Ülkenin birçok yerinde okulların kapanmasıyla birlikte, çocuklar
daha çok evde kalıyor.Bakıcımızın evde olması ya da öğretmenlerin eve gelmesi
zararlı olur mu?
Gerçek şu ki, siz ve çocuklarınız ne kadar az kişiye maruz kalırsa o
kadar iyi. Ancak, bazı ebeveynler sürekli evde olmayabilir.
Aşağıdakileri yaparak riski en aza indirebilirsiniz :
·
Ailenizin yanı sıra diğer insanlara en az temas
eden bir bebek bakıcısı seçin
·
Bebek bakıcısı sayısını sınırlayın. Bir kişi
tutabiliyorsanız bu idealdir, ancak bir kişi yetersizse de sayıyı mümkün
olduğunca düşük tutun
·
Bebek bakıcısının sosyal mesafeyi uygulaması
gerektiğini anladığından emin olun ve kendisinin hastaysa veya şüpheleniyorsa
evinize gelmemesi gerektiğini söyleyin
·
Çocuk bakıcısının çocuklarınızla mümkün olduğu
ölçüde fiziksel etkileşimi ve yakınlığı sınırlamasını isteyin
·
Herkesin gün boyunca, özellikle yemekten önce
ellerini sık sık yıkadığından emin olun.
Sosyal mesafeli kurallarına göre kütüphaneler, eğlence merkezleri
ve spor salonları ve diğer mekanlar kapandığı için çocuğum tüm gün bilgisayar
ve playstation başında. Dışarda oynayamaz mı? Çocuklarımın bütün gün
ekranların önünde kalmasını istemiyorum.
Sosyal mesafeyi gerçekten etkili kılmak için çocuğunuz arkadaşlarıyla
dışarıda oynamamalıdır. Arkadaşının sağlıklı olduğundan ve hasta
olabilecek herhangi biriyle herhangi bir teması olmadığından kesin bir şekilde
eminseniz, tek bir arkadaşıyla oynamasına izin verebilirsiniz ancak arkadaşının
başka bir kimseyle temas kurmadığından emin olamayız.
Fiziksel mesafe oluşturabileceğiniz açık hava aktiviteleri olarak bisiklete
binmek veya yürüyüş yapmak, her ikinizin de daha az mikroba maruz kalmasını
sağlar ve çocuğunuzla birlikte olmanıza
izin verir (el dezenfektanınızı yanınızda taşımayı ihmal etmeyin) Bahçeniz
varsa,çocuğunuzla futbol veya badminton da oynayabilirsiniz.
FaceTime veya Skype gibi bir platform kullanarak aynı odada
olmadan,çocuğunuz arkadaşlarıyla online oyun oynayabilir ya da görüşmeye devam
edebilir.Ancak bilgisayar,tablet ya da telefon başında sürekli kalmak
,özellikle büyüme çağındaki çocuklarda skolyoz ya da kifoz gibi omurga eğriliği
hastalık riskini artırır.Bu nedenle teknolojik cihaz kullanımını sınırlandırmak
ve egzersiz yapmak çok daha iyidir.
Çocuklarım ve torunlarımla yaşıyorum. Torunlarıma
bakarken hastalanma riskini azaltmak için ne yapabilirim?
Başka seçeneğin olmadığı bir durumda - örneğin büyükanne veya büyükbaba
torunlarla yaşıyorsa - o zaman aile COVID-19 riskini sınırlamak için ellerinden
geleni yapmalıdır. Torunlar ve ebeveynler mümkün olabildiğince izole
edilmelidir.Herkes gün boyunca ellerini çok sık yıkamalı ve yüzeyler sık sık silinmelidir. Fiziksel
temas kesinlikle sınırlı olmalıdır; Büyükanne veya Büyükbaba ile uyumak
çok güzel olsa da bunu şimdilik ertelemekte fayda var.
İletişim: 0262
322 9 322 / 0541 533 45 41
Adres : Körfez mah.D-100
karayolu Üzülmez İş Merkezi K 2 İzmit/Kocaeli
Web site : www.elifakinci.com.tr
Instagram : fzt.elif_aknc
Youtube: Elif
Akıncı Official
Kaynakça:
World Health
Organisation ,Harvard Health
Publishing, Visual Capitalist,Türk Toraks Derneği
