YUTMA GÜÇLÜĞÜ İŞTAHSIZLIKTAN OLMAYABİLİR !!!

Merhaba sevgili okurlar,

Günümüzde başka birçok probleme bağlı disfaji ya da diğer adıyla yutma bozukluğu yaşayan kişiye rastlamaktayız. Disfaji Yunanca güçlük manasına gelen ‘’dys’’ ve yemek manasına gelen ‘’phagia’’ kelimeleri birleştirilerek türetilmiştir, Türkçeye de bu kelimenin adaptasyonu ile sokulmuştur. Türkçe karşılık olarak yutma güçlüğü veya yutkunma güçlüğü olarak çevrilmiştir.Çoğu zaman iştahsızlık ile karıştırılan disfaji ciddi bazı hastalıkların habercisi olabilir.

Disfaji ile ilgili bilgi vermeden önce  yutmanın ne olduğunu anlamak gerekli diye düşünüyorum. Yutma, ağızda çiğnenen lokmaları ya da sıvıları yemek borusu yoluyla mideye aktarmak üzere ağızdan yutağa gönderme işlemidir.Bu işlem kısmen istemli, kısmen de refleks olarak gerçekleşir. Lokma oluşumu ve lokmayı yutağın ön bölümünden arkaya doğru iten dil hareketi istemlidir. Dilin bu hareketiyle yutak mukozasının uyarılması refleks hareketleri başlatır. Önce yutağın üst bölümü kapanır; kapanma yumuşak damağın ve gırtlağın yukarıya doğru kalkmasıyla gerçekleşir. Daha sonra epiglotis gırtlağın üst açıklığını kapatırken, besin yutaktan yemek borusuna geçer. Yemek borusunu çevreleyen kasların kasılmasıyla yiyecek mideye doğru ilerler. Gırtlağın kapanması besinlerin solunum yoluna geçmesini engeller. Bu geçiş, örneğin yemek sırasında konuşurken ortaya çıkarsa hemen öksürük mekanizması devreye girerek yiyecek parçacıkları solunum sisteminden uzaklaştırılır.

5. ,9. Veya 10. Sinir harabiyeti sonucu yutma işlevinin bir bölümünde felç oluşabilir.Ayrıca poliomyelit ve ensefalit gibi bazı hastalıklar beyin sapındaki yutma merkezinde oluşturdukları hasar ile yutmaya engel olabilirler.Bunlardan başka,muskuler distrofide olduğu gibi yutma kaslarının felci veya myastania gravis ya da botulizmde olduğu gibi nöromuskuler ileti bozukluğu da yutmanın normal işleyişine mani olabilir.

Yutma işlevinin tümü ya da bir kısmında görülen felç bazı problemlere yol açar.Bu problemler; yutma işlevinin tam olarak ortadan kalkması durumunda yutmanın yapılamaması,glottisin kapanmasındaki yetersizlik nedeniyle yiyeceklerin özofagus yerine akciğere kaçması,burnun arka deliklerini kapatan yumuşak damak ve uvula yetersizliği nedeniyle yiyeceklerin burna reflüsüne neden olabilmektedir.

Yutma felcinin en ağır örneği; derin anestezi altındaki hastalarda ortaya çıkmaktadır.Ameliyat sırasında hastalarda sıklıkla büyük miktardaki mide içeriği farinkse gider.Anestetik madde,yutma işlemini felç ettiği için,hastalar bu içeriği tekrar yutmak yerine,trakealarına doğru emerler.Bunun sonucunda da bu hastalar bazen kusmuklarıyla boğularak ölürler.

Akalazya,yutma sırasında alt özofagusun sfinkterinin gevşeyememesi nedeniyle ortaya çıkan bir durumdur.Sonuçta,yiyeceklerin özofagustan mideye geçmesi aksar.Patolojik incelemeler,özofagusun alt üçte ikilik kısmındaki miyenterik sinir ağında hasar olduğunu göstermektedir.Buna bağlı olarak,alt özofagus kasları spastik olarak kasılı durumda kalır ve miyenterik pleksus,yutma esnasında yiyecekler bu bölüme ulaşırken gastrointestinal sfinkterin’’karşılayıcı gevşemesini’’ sağlayan sinyali iletme yeteneğini kaybeder.

            Akalazya ağırlaştıkça,yutulmuş yiyecekleri normalde birkaç saniyede mideye boşaltan özofagus bu işi birkaç saatte başaramaz.Aylar ve yıllr ilerledikçe özofagus çok fazla genişleyerek çoğu zaman bir litre kadar yiyeceği içinde taşıyabilecek duruma gelir.Uzun süren özofagus birikimi esnasında enfeksiyon nedeniyle mide içeriği kokuşmaya başlar.Enfeksiyon özofagus mukozasının ülserleşmesine sebep olur.Bu bazen şiddetli retrosternal ağrıya ya da delinmeye ve ölüme yol açabilir.Yutturulan özel bir özofagus türünün ucundaki balon şişirilerek özafagusun alt ucunun gerilerek genişletilmesiyle hastaya önemli ölçüde yarar sağlanabilmektedir.Bunun dışında antispazmatik ilaçlar da kullanılabilmektedir.

Yutma bozukluklarının (disfaji) zaman zaman globus histericus ile karıştırılması da mümkün olabilmektedir.Globus histericusta hasta boğazında bir düğümlenme ya da sıkışma gibi bir rahatsızlık tanımlar ve bu durum emosyonel problemlerle artış gösterir.Genç hastalarda anksiyete ile ilgili bir durumdur ve gerçek bir semptomdur ancak her zaman psikolojik bir bozukluğu işaret etmez.Yaşlı hastalarda ise yutak bölgesindeki gerçek kas spazmından ayrılması zor olabilir ve bu fonksiyonel bir rahatsızlıktır.Gerçek yutma güçlüğü genellikle organik bir hastalık sonucunda ortaya çıkmaktadır.

Yutma bozukluklarının tedavisi için değerlendirme çok büyük önem arz etmektedir.Bu değerlendirme sonucunda hangi tedavinin uygulanacağına karar verilir.En çok kullanılan değerlendirme yöntemlerinden biri MBYÇ( Modifiye Baryum Yutma Çalışması) dır.Bir diğer adıyla videofloroskopidir.Bu değerlendirme yöntemi ile hastanın hangi kıvamlardaki gıdayı yutabildiği ve yutmanın hangi fazında problem yaşandığı belirlenir.

Tedavi stratejilerinden biri hastanın yutabileceği kıvamın belirlenip hastanın güvenle yutmasının sağlanmasıdır.Pozisyonel yutma manevraları uygulanarak gıdanın yutması kolaylaştırılabilir.Hastanın ağız yüz ve motor hareketlerinin geliştirilmesi sağlanabilir.Ağızda belli refleks noktaların duyu stimülasyonu sağlanarak oral fazdan faringeal faza geçişte gecikme azaltılabilir.Son olarak elektriksel stimülasyon uygulanarak yutkunma kaslarının çalıştırılması ile yutma kolaylaştırılabilir.Tüm bu tedavi yöntemlerinden en uygun olanını yutma ile ilgili yeterli donanıma sahip fizyoterapistiniz uygulayacaktır.

Sağlıklı ve sağlıkla kalın